Giống như những gì bạn nhìn thấy, đó không phải là dầu hay hắc ín sủi bọt từ mặt đất như bạn tưởng tượng, mà là bùn – bùn đặc, dính và lạnh. Hơn một nửa núi lửa bùn trên thế giới – tổng cộng khoảng 300 ngọn – được tìm thấy ở Azerbaijan, và rất nhiều trong số đó nằm ở Gobustan.
Núi lửa bùn thực sự không phải là núi lửa mà lấy tên vì khi phun chào giống với loại dung nham nóng chảy. Núi lửa bùn có đủ hình dạng, kích cỡ và nhiều núi lửa rất nhỏ. Vì chúng không có dung nham và hiếm khi phun trào nên việc đến gần là an toàn. Khí metan và carbon dioxide thoát ra từ sâu bên trong Trái đất khiến các núi lửa bùn ở Gobustan liên tục sủi bọt, giải phóng một lượng bùn ướt từ từ khiến mặt đất trở nên xám và đen. Thời tiết ở Gobustan nhiều gió và có nhiều muối nên bùn khô nhanh, nứt nẻ và đổi màu gần như trước mắt. Khám phá cảnh quan độc lạ này thật thú vị; nó thực sự có cảm giác như bạn đang đứng ở rìa Trái đất. Phong cảnh khắc nghiệt nhưng lại đối lập hoàn toàn với sự thu hút khách du lịch.
Nghệ thuật trên đá Gobustan là những ‘bản vẽ’ mang tính biểu tượng và tượng trưng do con người thời kỳ đầu tạo ra bằng cách đục đẽo các hình dạng vào lớp gỉ của đá lộ ra ngoài. Nghệ thuật khắc đá (có thể thô sơ) là bằng chứng cho sự phát triển của tư duy biểu tượng, khiến nó trở thành một trong những hiện vật quan trọng nhất của lịch sử nhân loại thời kỳ đầu.
Các bức tranh khắc đá nghệ thuật ở Gobustan có niên đại lên tới 40.000 năm từ thời kỳ đồ đá cũ và thời kỳ đồ đá mới. Hơn 6.000 tác phẩm chạm khắc riêng lẻ đã được phát hiện ở đây vào những năm 1930 và đã được bảo vệ thông qua Công viên Quốc gia Gobustan kể từ đó.
Nhiều bức tranh khắc đá được tìm thấy ở đây mô tả ngựa, dê, sư tử và các loài thú lớn. Bằng chứng cho thấy các loài động vật được khắc vào đá như một phần của nghi lễ trước khi đi săn – hoặc thậm chí có thể là để luyện tập mục tiêu. Các bức tranh khắc đá khác là những ghi chép trực quan về văn hóa Gobustan: các nghi lễ khiêu vũ, phụ nữ mang thai được mô tả dưới dạng nhìn nghiêng, trừu tượng hoặc các biểu tượng địa vị.
Bên ngoài bảo tàng, những con đường đi bộ lướt qua khung cảnh siêu thực của Gobustan với những tảng đá, mảnh đá và hang động xếp chồng lên nhau. Điều cần thiết là phải ghé thăm bảo tàng trước khi ra ngoài để xem những bức tranh khắc đá tại chỗ. Các hình chạm khắc được bảo quản tốt nhưng khó xác định, vì vậy sẽ rất hữu ích nếu bạn biết mình đang tìm kiếm thứ gì. Tốt hơn hết, hãy nhờ một người hướng dẫn từ bảo tàng đi cùng bạn.